SABAH, Cumhuriyet’in 101 yıllık serüveninde tarihe damga vuran 101 olayı derledi. Türkiye’nin sosyal, siyasi ve ekonomik yapısında iz bırakan bu unutulmaz anlar, milli hafızada derin izler taşıyor Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan günümüze kadar geçen 101 yıllık süreçte, ülkenin siyasi, ekonomik ve sosyal tarihinde iz bırakan pek çok önemli olay yaşandı. Cumhuriyet’in ilanından günümüze kadar milletimizin belleğinde yer edinen dönüm noktalarını SABAH sizler için bir araya getirdi.
İŞTE TARİHE DAMGA VURAN 101 OLAY:
CUMHURİYETİN KURULUŞ YILLARI (1923-1925)
1923: Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti’ni kurdu ve Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk cumhurbaşkanı seçildi. Türkiye’nin başkenti İstanbul’dan Ankara’ya taşındı.
1924: Osmanlı hilafeti kaldırıldı. Türkiye İş Bankası kuruldu ve Türkiye’nin ikinci siyasi partisi olan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası açıldı.
1925: Şeyh Said İsyanı ortaya çıktı. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kapatıldı. Şapka Kanunu yayımlandı; hicri takvim kaldırılarak miladi takvime geçildi.
HUKUKİ VE SOSYAL YENİLİKLER (1926-1930)
1926: İsviçre Medeni Kanunu ve İtalya Ceza Kanunu kabul edilerek kadın hakları genişletildi.
1927: İstiklal Mahkemeleri kapatıldı, Türkiye’nin ilk nüfus sayımı yapıldı ve ilk kadın avukat Süreyya Ağaoğlu görevine başladı.
1928: “Türkiye Cumhuriyeti’nin resmi dini İslam’dır” ifadesi anayasadan çıkarıldı. Osmanlı alfabesi yerine Latin alfabesi kabul edildi.
1929: Türkiye’de ilk defa uluslararası radyo yayını yapıldı.
1930: Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası kuruldu.
‘MODERNLEŞME’ ADIMLARI (1931-1935)
1931: Ölçü Kanunu kabul edilerek metrik sisteme geçildi.
1932: Dr. Müfide Kazım, Cumhuriyet tarihinin ilk kadın doktoru olarak görev yaptı.
1933: Atatürk, onuncu yıl konuşmasını yaptı.
1934: Soyadı Kanunu kabul edildi. Ayasofya müzeye dönüştürüldü, kadınlara genel seçimlerde seçme ve seçilme hakkı tanındı.
1935: Türk Kuşu Uçuş Okulu açıldı.
ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER VE İÇ POLİTİK GELİŞMELER (1936-1939)
1936: Türkiye, Montrö Boğazlar Sözleşmesi’ni imzaladı.
1937: Hatay’ın bağımsızlığı kabul edildi.
1938: Atatürk hayata veda etti. İsmet İnönü Türkiye’nin ikinci cumhurbaşkanı oldu.
1939: Hatay Türkiye Cumhuriyeti’ne katıldı.
SAVAŞ VE EKONOMİK YÜKÜMLÜLÜKLER (1940-1945)
1940: Köy Enstitüleri kuruldu.
1941: Başbakan Refik Saydam hayatını kaybetti.
1942: Savaş ekonomisinin etkileriyle Varlık Vergisi uygulandı.
1943: Türk Hava Kurumu Uçak Fabrikası açıldı.
1944: Almanya’ya karşı tutum alınarak Varlık Vergisi uygulamaları sona erdirildi.
1945: Türkiye, II. Dünya Savaşı’na formalite icabı katıldı. Birleşmiş Milletler’e üye oldu.
ÇOK PARTİLİ HAYATA GEÇİŞ VE SOĞUK SAVAŞ YILLARI (1946-1959)
1946: Çok partili ilk genel seçim yapıldı.
1947: Türkiye, ABD’nin Marshall Planı yardımlarından faydalanmaya başladı.
1948: Türkiye’nin ilk kamu iktisadi kuruluşu Etibank kuruldu.
1949: Türkiye, Avrupa Konseyi’ne kurucu üye oldu.
1950: Demokrat Parti iktidara geldi. Kore Savaşı’na katılma kararı alındı.
1951: Türkiye’de ilk televizyon yayını yapıldı.
1952: Türkiye NATO’ya üye oldu.
1953: Atatürk’ün naaşı Anıtkabir’e nakledildi.
1954: Türkiye, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’na katıldı.
1955: ‘6-7 Eylül Olayları’ adı altında gayrimüslimlere yönelik saldırılar gerçekleşti.
1956: Moskova’da Türkiye büyükelçilik açarak ilişkilerini güçlendirdi.
1957: Pek çok bakanlık kuruldu.
1958: Türkiye’de ilk yerli traktör üretildi.
1959: Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) ile ortaklık anlaşması görüşmeleri başladı.
DARBELER VE SİYASİ ÇALKANTILAR DÖNEMİ (1960-1980)
1960: Türk Silahlı Kuvvetleri ilk askeri darbeyi gerçekleştirdi. Darbe sonrası Başbakan Adnan Menderes idam edildi.
1961: İlk yerli otomobil Devrim tanıtıldı.
1962: Harp Okulu komutanı Albay Talat Aydemir bir darbeye kalkıştı.
1963: Kıbrıs’ta “Kanlı Noel” olarak bilinen olaylar yaşandı.
1964: Kıbrıs’ta gerilim arttı. Türkiye askeri müdahale tehdidinde bulundu.
1965: İlk renkli televizyon yayını denemeleri yapıldı.
1966: Demirel liderliğindeki Adalet Partisi hükümeti kuruldu.
1967: KKTC Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş, Rumlar tarafından tutuklandı.
1968: TRT ilk televizyon yayınını gerçekleştirdi.
1969: Alparslan Türkeş, Milliyetçi Hareket Partisi genel başkanlığına seçildi.
1970: Ekonomik kriz nedeniyle toplumsal huzursuzluklar arttı.
1971: Türk Silahlı Kuvvetleri, hükümete muhtıra verdi.
1972: Bülent Ecevit, CHP genel başkanı oldu.
1973: Boğaziçi Köprüsü açıldı. İsmet İnönü vefat etti.
1974: Kıbrıs Barış Harekâtı gerçekleştirildi.
1975: Kıbrıs Türk Federe Devleti kuruldu.
1976: Türkiye’de ilk İşçi Bayramı kutlamaları yapıldı.
1977: 1 Mayıs kutlamalarında olaylar çıktı; 39 kişi hayatını kaybetti.
1978: Maraş Katliamı ve ardından sıkıyönetim ilan edildi.
1979: İlk “ekonomik istikrar paketi” uygulandı.
1980: 12 Eylül darbesi gerçekleşti. Anayasa referandumla kabul edildi.
EKONOMİK VE KÜLTÜREL ATILIMLAR (1981-2000)
1981: Yüksek Öğretim Kurumu (YÖK) kuruldu.
1982: Anayasa referandumla kabul edilerek yürürlüğe girdi.
1983: KKTC bağımsızlığını ilan etti; Türkiye tanıdı.
1984: PKK terör örgütü Eruh saldırısını gerçekleştirdi.
1985: Kapadokya, UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne dahil oldu.
1986: Çernobil kazasının ardından radyasyon etkileri tartışıldı.
1987: Türkiye AET’ye tam üyelik başvurusunda bulundu.
1988: Turgut Özal’a suikast girişimi yapıldı.
1989: Bulgaristan’dan 300 bin Türk Türkiye’ye göç etti.
1990: Anavatan Partisi kongresinde Özal’a suikast girişiminde bulunuldu.
1991: Terörle Mücadele Kanunu çıkarıldı.
1992: Hocalı Katliamı’nda yüzlerce Azeri öldürüldü.
1993: Turgut Özal hayatını kaybetti.
1994: Recep Tayyip Erdoğan, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı seçildi.
1995: Refah Partisi seçimlerden birinci çıktı.
1996: Susurluk kazasıyla devlet-mafya-siyaset ilişkileri açığa çıktı.
1997: Muhafazakar insanlara yönelik 28 Şubat süreci başladı.
1998: Refah Partisi kapatıldı.
1999: Abdullah Öcalan yakalandı. 17 Ağustos depreminde 18 bin kişi vefat etti.
2000: Galatasaray, Avrupa’da kupa kazanan ilk Türk takımı oldu.
21. YÜZYILDA SİYASİ VE EKONOMİK DÖNÜŞÜM (2001-2024)
2001: Ekonomik kriz patlak verdi; anayasa kitapçığı fırlatma olayı yaşandı.
2002: Türkiye, Dünya Kupası’nda üçüncü oldu.
2003: İstanbul’un çeşitli noktalarında terör saldırıları oldu.
2004: Türkiye AB müzakerelerine başladı.
2005: Türk Lirası’ndan altı sıfır atıldı.
2006: Danıştay saldırısında bir yargıç hayatını kaybetti.
2007: Genelkurmay emuhtıra yayımladı.
2008: AK Parti’ye kapatma davası açıldı.
2009: Mardin’de nişan törenine saldırı yapıldı; 44 kişi öldü.
2010: Anayasa değişikliği yüzde 58 “evet” ile kabul edildi.
2011: Suriye iç savaşı ve mülteciler Türkiye’ye sığındı.
2012: Türkiye’de ilk defa yüz nakli ameliyatı yapıldı.
2013: Gezi Parkı olayları başladı. FETÖ, hükümete yönelik yargı darbesi yaptı.
2014: Recep Tayyip Erdoğan, halk oyuyla seçilen ilk cumhurbaşkanı oldu.
2015: Terör saldırıları Ankara ve Şanlıurfa’da yüzlerce can aldı.
2016: FETÖ darbe girişiminde bulundu.
2017: Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi referandumla kabul edildi.
2018: Türkiye Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçti.
2019: Türkiye’nin yerli otomobili TOGG tanıtıldı.
2020: COVID-19 salgını Türkiye’yi etkiledi. Ayasofya, tekrar cami olarak açıldı.
2021: Orman yangınları ve seller yaşandı; afet yönetimi güçlendirildi.
2022: TOGG üretim fabrikası açıldı.
2023: Kahramanmaraş depremleri büyük yıkıma neden oldu; TCG Anadolu hizmete girdi. Kadın Voleybol Takımı Milletler Ligi ve Avrupa Şampiyonası’nda birinci oldu.
2024: Türkiye’nin uzaya ilk defa insan gönderme projesi kapsamında pilot Alper Gezeravcı uzaya gitti.
GELECEĞE UMUT DOLU YÜRÜYORUZ
29 Ekim 1923’te ilan edilen Cumhuriyet, Gazi Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşlarının önderliğinde kazanılan İstiklal Savaşı’nın ardından, milletin egemenliğini elde etme iradesinin zaferi olarak tarihe geçti. Bu süreçte, kadınlara seçme ve seçilme hakkının tanınması, köy enstitülerinin açılması, çok partili hayata geçiş ve ekonomik kalkınma hamleleri gibi birçok devrimle modernleşme yolunda önemli adımlar atıldı. 1960, 1971 ve 1980 darbeleri gibi sancılı dönemler ise Cumhuriyet’in demokrasiyle sınandığı yıllar olarak hatırlanıyor.
2000’li yıllara gelindiğinde ise ekonomik reformlar, altyapı projeleri ve AB üyelik süreciyle Türkiye yeni bir dinamizm kazandı. Son yıllarda yaşanan 15 Temmuz darbe girişimi ve ardından gelen yönetim sistemi değişikliği, demokrasinin kökleşmesi için kritik dönüm noktaları oldu. Eğitim, sağlık, savunma sanayii ve enerji alanında atılan adımlar, Cumhuriyet’in ilk asrındaki eksiklerin giderilmesini ve yeni yüzyıla güçlü bir hazırlık yapılmasını sağladı.
Bugün Türkiye, bölgesel bir güç olmanın ötesine geçerek küresel alanda söz sahibi olma yolunda ilerliyor. 101 yıllık bu miras, Türkiye Yüzyılı vizyonuyla geleceğe taşınırken, milletin azim ve kararlılığı yeni başarılara ilham veriyor. Cumhuriyet’in 101. yılı, geçmişin büyük mücadelelerine saygı duruşu ve geleceğin umut dolu hedeflerine olan inançla kutlanıyor.
TECRÜBE VE İNANÇ
101 yıllık tarihinde sayısız zorluk ve badireyi geride bırakan Türkiye Cumhuriyeti; siyasi, ekonomi ve sosyal alanlarda birçok kritik dönemeçten geçti. Ancak her türlü engel karşısında gösterilen dirayet, ülkenin kararlılığını daha da güçlendirdi. On yıllarca süren zorlu süreçlere rağmen Türkiye, yalnızca bölgesinde değil, dünya genelinde de saygın ve etkili bir ülke haline gelmeyi başardı.