Türkiye Cumhuriyeti’nin değişim yıllarına imza atan Adnan Menderes’in 27 Mayıs 1960 darbesi sonrası düzmece mahkemelerde verilen karar sonrası idam edilmesinin üzerinden 63 yıl geçti. Milletin gönlündeki sıcaklığını aradan geçen uzun senelere rağmen muhafaza eden Menderes, siyasi tarihimizin sembol şahsiyetlerinden biri oldu.
İŞGALE KARŞI DİRENDİ
Türk siyasetinin önemli isimlerinden Adnan Menderes, 1899’da Aydın’da dünyaya geldi. Menderes, Yunanlıların İzmir’i işgal etmesi üzerine kurulan Ay-Yıldız direniş örgütünün liderleri arasında yer aldı. Kurtuluş Savaşı sırasında gösterdiği başarıdan ötürü İstiklal Madalyası’yla onurlandırıldı. Menderes, Aydın ziyareti sırasında Atatürk’le tanışma fırsatı buldu. 1931 seçimlerinde biizzat Atatürk’ün emriyle listeye konularak aday yapıldı. Milletvekili seçildi. Aynı dönemde Ankara Hukuk Fakültesi’ni bitirdi.
DEMOKRAT PARTİLİ YILLAR
Menderes, 7 Ocak 1946’da Demokrat Parti’yi kurdu. Dört yıl sonra yapılan seçimlerde partisini iktidara taşıdı. 14 Mayıs 1950 seçimlerinde yüzde 53 gibi rekor bir oy aldı. Seçimin akabinde Celal Bayar da Cumhurbaşkanı oldu. 10 yıl sürecek Demokrat Parti iktidarı resmen başladı.
SANAYİ ATILIMLARI
Menderes döneminde ardı ardına ağır sanayi atılımları gerçekleşti. Tarım alanında hızlı bir makineleşme başladı. Karayollarına ve ulaşım ağına hız verildi. Barajlar yapıldı ve ülke hızlı bir kalkınma sürecine girdi.
NATO’YA ÜYE OLUNDU
Türk dış politikasında da önemli gelişmeler oldu. Türkiye’nin Kore’ye asker göndermesi ve NATO üyeliği Menderes dönemine gerçekleşti. Menderes’in atılımları halkta karşılık buldu. 1954 seçimlerinde Demokrat Parti’nin oy oranı yüzde 56’ya çıktı.
KIBRIS DAVASINI SAVUNDU
Menderes’in iktidar olduğu yıllarda Kıbrıs meselesi de siyasi arenada önemli yer tutmaya başladı. Kıbrıslı Rumların kurduğu EOKA örgütü, Türklere karşı saldırılar başlattı. 1957 ve sonrasındaki sürecte sanki birileri düğmeye basmış gibi sokak hareketleri başladı. Ülkede tansiyon hiç düşmedi. Ankara ve İstanbul’da tırmanan olaylar nedeniyle devlet ek tedbirler almak zorunda kaldı.
KAZADAN SAĞ KURTULDU
17 Şubat 1959 yılında, Kıbrıs görüşmeleri için İngiltere’ye giden Menderes’in uçağı hava muhalefeti nedeniyle kaza yaptı. Uçakta bulunanlardan 14 kişi yaşamını yitirdi. Menderes şans eseri sağ kurtuldu. Menderes’i kurtaran köylüler, onun daha sonra Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı olduğunu öğrenince büyük şaşkınlık yaşadı. Menderes Londra’da bir klinikte tedavi gördü. Yaşadığı ağır kazaya rağmen konferansı terk etmedi. Kıbrıs Türklüğünün davasını savundu.
DEMOKRASİYE DARBE
Tarihler 27 Mayıs 1960’ı gösterdiğinde ordu yönetime el koydu. Darbe gerekçesi olarak da “Demokrat Parti’nin ülkeyi baskı rejimine ve kardeş kavgasına götürdüğü” iddiası ileri sürüldü. Menderes ve Demokrat Partili arkadaşlarının yargılanmalarına 14 Ekim 1960’da, Yassıada’da başlandı. Yargı süreci 15 Eylül 1961’de tamamlandı. Menderes’in idamına karar verildi. 17 Eylül 1961 günü Menderes, İmralı Adası’nda darağacına çıkarıldı. 17 Eylül tarihi Türk siyasi tarihine kara bir leke olarak geçti.
İTİBARI İADE EDİLDİ
11 Nisan 1990’da TBMM tarafından kabul edilen kanunla Adnan Menderes ve arkadaşlarına itibarları iade edildi. Menderes’in naaşı İstanbul Vatan Caddesi’nde yapılan anıt mezara taşındı.