İsrail’in bölgede tırmandırdığı gerginliği dünyanın yedinci büyük ham petrol üreticisi olan İran’a karşı tam teşekküllü bir bölgesel savaşa dönüştürmesi riski petrol fiyatları üzerindeki endişeyi artırmaya devam ediyor. İran, dünyanın en büyük yedinci petrol üreticisi, OPEC+ (Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü) organizasyonun da en büyük üçüncü üyesi olarak petrol piyasasındaki ağırlığını koruyor.
Tüm dünya İran’ın İsrail’e gönderdiği 200 balistik füzenin ardından İsrail’in vereceği cevabı beklerken geçtiğimiz hafta ham petrol fiyatları yüzde 10 artarak varil başına 78 dolara çıktı, bu neredeyse iki yılın en büyük zammı oldu. 2022’de Rusya-Ukrayna savaşı patlak verdiğinde ham petrol varil başına 100 doları aşmıştı. Uzmanlar Orta Doğu’daki savaşın tekrar bir artışa neden olup olmayacağını tartışıyor.
SENARYOLAR GÜNDEMDE
İsrail’in, İran’ın askeri tesislerini ya da sivil altyapısını vurmak gibi iki seçeneği olduğuna değinen uzmanlar, misillemeye karşılık İran’ın sert bir yanıt vermeye zorlanabileceğini belirtti. Londra merkezli The Economist’e konuşan uzmanlar, rejimin can damarı olan İran’ın petro-endüstriyel kompleksini bir hedef haline getiren bir döngüyü tetikleyebileceğine dikkat çekti.
İSRAİL’E DİPLOMATİK MALİYETİ OLUR
Uzmanlar, İsrail’in İran’ın enerji ihracatına ağır bir darbe indirmesinin diplomatik maliyeti olabileceğine işaret etti. Biden yönetiminin, Amerika’nın başkanlık seçimlerinden bir aydan az bir süre önce petrol fiyatlarının sıçraması riskinden rahatsız olacağına vurgu yapan uzmanlar, İran’ın petrol ihracatının neredeyse tamamını alan Çin’in de memnun olmayacağını ifade etti.
İran’ın İsrail’in işgalini durdurmak için Hürmüz Boğazı’nı kapatabileceğini iddia edildi. Uzmanlar, askeri bir gerginlik sonrası dünyanın deniz yoluyla taşınan ham petrolünün yüzde 30’unun ve sıvı doğal gazının yüzde 20’sinin geçtiği Hürmüz Boğazı’nın kapatılmasının petrol ticaretini büyük ölçüde etkileyeceğini belirtti.
EN ÇOK ÇİN ETKİLENECEK
Uzmanlara göre bu senaryo İran’ın sadece petrol ve diğer ihracatları dışarıya gönderemeyeceği değil, aynı zamanda birçok ithalatı da içeri sokamayacağı için ekonomik intihar anlamına geldiğini söyledi. Ham petrolünün yaklaşık yarısını Körfez ülkelerinden tedarik eden Çin’in de bu durumdan en çok etkilenecek ülke olacağı belirtildi.
Piyasanın bu tür senaryolara nasıl tepki vereceğini tahmin etmenin oldukça zor olduğuna değinen uzmanlar, İran’ın eylemlerinin İsrail, Amerika ve diğerlerinden daha fazla tepkiye yol açacağını söyledi.
ABD MÜDAHİL OLABİLİR
Uzmanlara göre İran tarafında gerginliğin artması ABD’nin de savaşa girmesi riskini barındırıyor. The Economist’e açıklamalarda bulunan uzmanlar “Yine de kesintilerin bir süre ham petrol kıtlığına neden olacak kadar büyük olduğunu varsayarsak, petrol fiyatları muhtemelen petrol iştahını azaltacak noktaya kadar tırmanacak ve ardından düşmeye başlayacaktır” dedi.
Analistler, ham petrolün varil başına 130 dolara ulaşmasıyla -kabaca 2022’de zirve yaptığı seviye- böyle bir “talep yıkımının” gerçekleşeceğine inanıyor.
TÜRKİYE’Yİ DE ETKİLİYOR
Orta Doğu’da İsrail’in tırmandırdığı gerginlik tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de piyasaları etkiliyor. Brent petrol ve döviz kurundaki hareketlilik akaryakıt fiyatlarına indirim veya zam olarak yansırken uzmanlar petrol fiyatlarının 100 doları bulması sonucunda Türkiye’de akaryakıta zam beklentisi olabileceğini belirtti.