Bakan imek, “klim Ekonomisi Srdrlebilirlik Finansman Zirvesi”nde yapt konumada, iklim deiikliinin artk tartlmadn ve bunun bir gereklik, hangi gstergeye baklrsa baklsn daha nce ngrlenlerden ok daha hzl ilerleyen bir realite olduunu syledi.
Her senenin neredeyse en scak sene olduuna dikkati eken imek, artk kalc bir kresel snmayla kar karya olunduunu kaydetti.
Kresel ekonomiye ilikin byme tahminlerinin 2008 ncesi dneme gre daha dk olduunu ve dnyann dk byme patikasna girdiini aktaran imek, iklim krizinin kendisini gelecek on yllarda ok daha fazla hissettireceini ifade etti.
“TRKYE N YEL DNM ASLINDA BR ZARURET”
Trkiye’nin de iinde olduu 129 lkenin bugnk haliyle ciddi bir ekilde kuraklkla kar karya olduunu vurgulayan imek, bu lkelerin neler yapmas gerektiini anlatt.
Bakan imek, “Btn lkelerin mevzuat dzenlemesine gitmesi gerekiyor. Ortaya koyduklar vaatler, hedeflere varmak iin gerekten balayc mevzuata ihtiya var. Farkndalk eitimleri ok kritik olacak. AR-GE yatrmlar, iklim deiikliini nasl yaayacaz? Evet, bu ok kritik bir alan. Bu alana ciddi bir ekilde bir AR-GE yatrm, harcamas gerekiyor. Fosil yakt sbvansiyonlarnn azaltlmas ve tamamen kaldrlmas gerekiyor. Bu bahsettiim btn dnya iin geerli olan hususlar. Karbon salnmnn, ayak izinin vergilendirilmesi gerekiyor. Dolaysyla ciddi bir aba gerekiyor.” eklinde konutu.
Trkiye iin yeil dnmn aslnda bir zaruret olduunun altn izen imek, lkenin 2053’e net sfr hedefi koyduunu hatrlatt.
Bu srecin Trkiye’nin rekabet gcn arttracana vurgu yapan imek, “Trkiye’nin yeil rnlerde rekabet gc, potansiyeli ok byk. O alanda hakikaten byk bir frsat penceresi var ve tabii bizim amacmz bu dnmle birlikte daha kaliteli istihdam ve tabii ki srdrlebilir ykseklii salayabilmek.” ifadesini kulland.
“SON YILLARDA YENLENEBLR ENERJNN PAYI ARTTI”
imek, son yllarda yenilenebilir enerjinin paynn arttna dikkati ekerek yle konutu:
“2000’li yllarn bana giderseniz yenilenebilir enerjinin tamam hidroelektrik, barajdan elde ettiimiz enerji. Ama bugn itibaryla bu ilave artn hemen hemen byk bir ksm gne, rzgar ve jeotermal gibi alanlar. Dolaysyla iyi bir noktadayz. Ama toplam kurulu kapasitede yzde 55 civarndayz. Kurulu kapasitemizi tabii nkleer dahil nmzdeki 10-15 yl ierisinde mit ediyoruz ki yzde 65-70’lerin zerine tayacaz. u anda yenilenebilir enerji yerimiz iyileiyor. Yani 2000 ylnda 17’nci sradayken bugn 11’inci sraya gelmemiz demek ki yartan kopmamz tam aksine hzlanmz, iyi gidiyoruz. Ama ilave aba gerekiyor ve o aba da Trkiye’nin hem bymesini destekleyici olacak hem de finansal istikrarn glendirecek, pekitirecek.”
imek, birincil enerji younluu endeksinin azald ve petrol, doal gaz, kmr gibi bileenlerin GSYH ierisindeki paynn ciddi ekilde azald bilgisini paylat.
Bakan imek, srdrlebilir finansmana iaret ederek, btn bu sreci ynetirken kaynaa ihtiya olduunu anlatt.
zellikle ok tarafl bankalarla ilikilerde iyileme olduuna deinen imek, yle devam etti:
“Dnya Bankasndan, EBRD’den, Asya Altyap Yatrm Bankasndan, stanbul Kalknma Bankasndan bahsediyorum ve benzer ye olduumuz, aktif olduumuz bir sr ok tarafl bankalar var. Bunlarla olan diyaloglarmza ki bunlarla olan diyaloglarmz son aylarda gerekten ok ivme kazand. Dnya Bankas hatrlarsanz geen sene biz Orta Vadeli Program akladktan hemen sonra 3 yllk Trkiye’nin programlarnn yani taahhtlerini 17 dolardan 35 milyar dolara kardlar. Yakn dnemde belki dikkatinizi ekmitir stanbul Kalknma Bankasyla bir 3 yllk perspektifi ortaya koyduk. O da yaklak 6 milyar dolar. Yaknda muhtemelen Asya Altyap Yatrm Bankasyla bir benzer ereve. Bu erevede bakarsanz nmzdeki 3 yllk srete muhtemelen 60 milyar dolarlk bir kaynak sz konusu. Bu 60 milyar dolarlk kaynan giderek artan boyuttaki ksmnn bu alan ve bu erevede olmasn biz nemsiyoruz ve odaklanm durumdayz, nceliklendireceiz.”
imek, Bakanlk olarak srdrlebilir finansman noktasnda tamamen bu alanda uraacak Daire Bakanl kurmay ngrdklerini, tasarruf tedbirleri erevesinde burada bir Genel Mdrlk amayacaklarn bildirdi.
“MD AYLIK ENFLASYON ZATEN BR PATKAYA DORU EVRLYOR”
Hazine ve Maliye Bakan imek, mevcut programa da deinerek, programn znn fiyat istikrarnn salanmas, yani enflasyonun tek haneye indirilmesi, mali disiplin, srdrlebilir cari ak, yapsal dnm ve btn bu kazanmlarn kalc hale getirecek admlar olduunu syledi.
Dezenflasyon programnda gei dneminin bittiini ve dezenflasyon srecinin eiinde olunduunu dile getiren imek, szlerini yle srdrd:
“nmzdeki aylarda sadece baz etkisiyle deil, kalc bir ekilde enflasyonun dtn greceiz hep birlikte. Biz bandan beri dedik ki ilk yl gei yldr. Gei ylnda dedik enflasyon yllk bazda ykselecektir. Bunu ok ak bir ekilde ben aylardr, yani 8-9 aydr program aklandktan sonra sahada hep syledim. Ama o nedenle en kts geride kald dedik. imdi aylk enflasyon zaten bir patikaya doru evriliyor. Yllk enflasyon da haziran ayndan itibaren de geecek. zellikle temmuz, austos aylarnda baz etkisiyle keskin dler olacak. Ama ondan sonra d devam edecek. nk bu sadece baz etkisiyle snrl deil. nk para politikas gl bir ekilde yeniden ina edildi. Maliye politikas gelecek sene ciddi bir ekilde an dt bir yl olacak. Yani yzde 3’n altna an ekildii bir yl olacak. Dolaysyla mali etki anlamnda ok farkl bir dneme girmi olacaz. Gelirler politikas da hedeflerle tutarl olmaya balayacak.”
Bte anda geen sene tedbir alnmasa depremin etkisiyle beraber piyasann yzde 10 civarnda cari ak beklendiini, bunu yzde 5,2 ile snrlandrdklarn ifade eden imek, “Bu 5,2’yi milli gelire oranla sylyorum. An milli gelire oran geen sene yzde 5,2’ydi. Bunun sadece 1,6 puan deprem d. Dolaysyla deprem burada belirleyici. Bu sene ak yine yksek seyredecek, bizim hedefimiz tabii ideal olarak geen senenin altna ekmek. 5’in altna ekmeyi mit ediyoruz. Ama gelecek sene esas belirleyici olacak.” dedi.
“GEC ZMLER PENDE DELZ”
Bakan imek, u an alnan ve gelecek dnemde aklanacak ilave tedbirlerin, ok byk ihtimalle gelecek sene bte an kalc bir ekilde deprem dahil yzde 3’n altna ekmi olacan vurgulad.
Srdrlebilir cari akta kalc bir iyilemeyi hedeflediklerine dikkati eken imek, “Geici zmler peinde deiliz. Burada tabii petrol, doal gaz retiminin artmas nemli. Enerji Bakanlmzn bu ynde ciddi abas var, performans var. Bu da yardmc oluyor.” ifadesini kulland.
Mays ay rakam aklandnda ok byk ihtimalle cari an milli gelire oran olarak yzde 2 buuun altna gelmesini beklediklerini bildiren imek, “imiz bitti diyemeyiz. nk bu konjonktrel. Bizim esas yapsal dnm baarmamz lazm.” diye konutu.
“PROGRAM SAAT GB ALIIYOR”
Ekonomi programnn altna vurgu yapan imek, “Program saat gibi alyor. Salkl politikalar, rasyonel politikalar, yani dnya normlarna, kurala dayal politikalar, uygun politikalar ve yapsal reformlar, yeni bir hikaye oluturdu Trkiye iin. Bu hikayeye muazzam bir ilgi var. Hem ieride hem darda. Yatrmc gveni artt. Gerekten bu da rakamlara yansyor. Son iki ayda Merkez Bankasnn rezerv pozisyonu 70 milyar dolarn zerine kt.” deerlendirmesinde bulundu.
Uygulanan programn baz evrelerce eletirilmesine de deinen imek, unlar kaydetti:
“Biz ‘bu program alacak ve gven yeniden tesis edilecek’ dediimizde, ‘yok bu mmkn deil’ demilerdi. nce ‘program yok’ dediler. Sonra ‘program var ama bu pek kredibl bir program deil’ dediler. imdi tabii bu lekte, yani yerel seimler sonras ilginin artmas, belli evreler ‘carry trade’ dedi. ‘Carry trade’ ve benzeri byle ok ksa vadeli scak denilebilecek girilerin toplam girie oran te bir dzeyde bile deil. Yani dolaysyla burada gerek anlamda bir portfy tercihi var. Tabii ki eletirel bak as bizim iin ok deerli, yapc eletiriler ok deerli. nk bunlar bizim iin rehber. Ama yani belli evreler nedense bu programa ilikin srekli bardan yarm ksmna bakmay tercih ediyorlar.”
“BYMEDE DENGELENME BU PROGRAMIN KALB”
Uygulanan programda bymede dengelenmenin ok nemi rol olduuna dikkati eken imek, “Bymede dengelenme bu programn kalbi. Yani net ihracatn katks art kalmaya devam edecek. Ama i talep, zellikle de yln nc eyreinden itibaren bir miktar daha yavalam olacak. Cari aktaki d tabii mart ay rakam var. Yani 57 milyar dolardan 31 milyar dolar civarna dm ama Ticaret Bakanlmzla yaptmz muhabbetlerde ok byk ihtimalle mays rakam ktnda cari akta yaklak 26 milyar dolar civarnda bir rakam n gryorlar kendileri. O da tabii yaklak 1,2 trilyon dolarlk bir milli geliri baz alrsanz yzde 2 buuun epey altnda, yzde 2’ye doru evrilen bir cari aktan bahsediyoruz. Esas rezerv birikimini biz buradan salayacaz.” eklinde konutu.
Reel sektrn, bankalarn dnyadan uzun vadeli sermaye benzeri kaynak devirdii bir iklim oluturacaklarn belirten imek, konumasn yle srdrd:
“O iklim sayesinde ve cari an daralmasyla Trkiye’de kalc rezerv birikimi olacak. Dolaysyla hi merak etmesinler o konuda kaygl olan arkadalar. Bizim hi kimseye ne rtl ne de ak bir kur garantimiz olmad, olmayacak. Biz u anda mali disipline ve yapsal dnme ve dezenflasyona odaklanm durumdayz. Bizim iin nemli olan programn almas ve alyor. almasa bu sonular herhalde zor alnrd diye dnyorum. in z u brt rezervlerimiz yaklak neredeyse 146 milyar dolar civarna km ama esas swap hari rezervlerimiz hakikaten eksi 60 milyar dolardan art 5 milyar dolar seviyesine km. Biz bunun bu kadar hzl yeniden ina edilebileceini ngrmemitik.”
“NORMAL TRK LRASI MEVDUAT DAHA CAZP HALE GELECEK DYE DNYORUZ”
Bakan imek, Kur Korumal Mevduat’tan (KKM) ka ilikin ise unlar kaydetti:
“KKM’den k bizim nemli bir nceliimizdi ama bandan syledik, dedik ki ‘piyasay bozmadan, piyasada sorun yaratmadan kacaz’. Ve gerekten kyoruz. Artk Trk liras cinsinden KKM’ye son verdik. Dviz cinsinden de imdiden haber vereyim ben temmuzda biz irketlerin vergi avantajn yenilemeyeceiz. Art u anda mevduat faiz gelirlerine snrl bir vergi koyduk. Dolaysyla o hususu da alyoruz. Dolaysyla normal Trk liras mevduat daha cazip hale gelecek diye dnyoruz. Enflasyon beklentilerinde iyileme var. Enflasyon yllk bazda yksek seyretti. Zirveyi mays aynda buldu. Ama piyasaya sorarsanz nmzdeki 12 ayda enflasyon yzde 33’e inecek diyorlar. nmzdeki 24 ayda da yzde 21’e inecek diyorlar. Biz bu rakamlarn bizim hedeflere nmzdeki aylardan itibaren yaknsayacan dnyoruz.”
“ENFLASYONU DRMEK OK MEAKKATL BR SRE”
Bankaclk sektrnn enflasyon srecinde zor bir sene geirdiini dile getiren imek, szlerini yle tamamlad:
“Geici olarak defter deerinizde biraz skma var. Ama biz riski o kadar hzl bir ekilde ekiyoruz ki sizin arpannz, yani piyasa deerinizin defter deerine oran hatrlyor musunuz? Geen sene bu vakitlerde 0,3’ler civaryd. imdi 1’e doru kyor. Yani neredeyse ikiye, e katlanm olacak. Bunu niye sylyorum? Sabr iin. Yani sadece toplumun bir kesiminden sabr istemiyoruz. Toplumun btn kesimlerinden sabr istiyoruz. Niye? nk enflasyonu drmek ok meakkatli, zor bir sretir. Ama nmzde byk bir frsat penceresi var. Eer sabr ve kararllkla biz yolumuza devam edersek bu enflasyon hzl bir ekilde 2026 ylnda tek haneye inecek. Biz buna inanyoruz.”