FET eleba Fetullah Glen’in lm sonras hain terr rgtnn Trkiye ekonomisine ar faturas yeniden gndeme geldi.
FET’nn hkmeti hedef ald 17-25 Aralk operasyonlar ve lke ynetimini ele geirmek amacyla planlad ancak baarsz sonulanan 15 Temmuz hain darbe giriiminin Trk ekonomisine maliyeti ar oldu.
Normal artlarda bir lke ekonomisini derinden etkileyebilecek bu iki olaydan sonra Trkiye ekonomisi, uygulad baarl politikalarla hzl bir ekilde toparland. Hkmetin aklc ve proaktif admlar ile bu iki olayn ekonomide yaratt hasar hzla giderildi.
Cumhurbakan Recep Tayyip Erdoan, 7 Ocak 2015’teki Bykeliler Konferans’nda, “En mtevaz hesaplamayla 17 ve 25 Aralk darbe giriiminin Trkiye’ye maliyeti 120 milyar dolar oldu. Eer baarl olsaydlar, eer azmettikleri gibi babakan, ‘dnemin babakan’ yapabilselerdi, inann bu maliyet kat kat fazla olacakt.” ifadelerini kullanmt.
15 Temmuz darbe giriiminin faturasnn da 400 milyar dolar at tahmin ediliyor.
– REKOR SEVYELER GREN BORSADA SERT DLER GRLD
AA muhabirinin derledii bilgilere gre, 17-25 Aralk operasyonlar sonras dolar kuru ykselie geti. 16 Aralk 2013 gnn 1,94 seviyesinde kapatan dolar/TL, hkmeti hedef alan operasyonlarn balamasyla yl 2,15 seviyesinde kapatt.
Ekonomik alanda operasyonlarn etkilerinin yava yava ortaya kmaya balad bu dnemde, kresel yatrmclarn gz de Trkiye’deki gelimelere evrilmiti.
Sz konusu gelimeler, dolar/TL’nin ykseli trendine girmesine sebep oldu. Kur, 2014 ylnn mart aynda 2,30 seviyesine yaklat.
Operasyonlarn ekonomiye olumsuz etkileri sermaye piyasalarna da ciddi ekilde yansd. Bu dnemde, 93.178,87 puanla tarihi zirvesine ulaan BST 100 endeksi, 2013 ylnn son ilem gnnde 67.801,73 puandan kapand.
Ayrca, Trkiye’de yzde 4,61’e inen devlet borlanma faizi, 2014 ylnn mart aynda yzde 12 seviyelerine kt.
Mart 2014’te, o dnem AK Parti Genel Bakan Yardmcs grevinde olan Numan Kurtulmu, katld bir etkinlikte yapt aklamada, paralel yapnn hain operasyonlarnn ekonomiye olan etkilerini deerlendirirken, 17 Aralk operasyonun ekonomiye ne kadar ve nasl etkisi olduunu gn gn takip ettiklerini sylemiti.
Kurtulmu, “Bu olaylar bahane ederek Trkiye ekonomisini istikrarszlatrmak isteyen evrelerin de bunda ok ciddi ekilde katks olduunu ifade etmek lazm.” diye konumutu.
Operasyonlarn Trkiye’de ciddi etki yarattn vurgulayan Kurtulmu, bunlardan birinin dviz kurlarndaki ykseli olduuna iaret etmiti. Dviz kurlarnn takip eden yln mart aynda 2,21, 2,23 seviyelerine ykseldiini belirten Kurtulmu, “Bu fevkalade ciddi bir ykselmedir.” ifadesini kullanmt.
Kurtulmu, dier etkinin faiz oranlarnn ykselii olduunu, mays aynn ortasnda Trkiye’de devletin borlanma faizinin tarihi olarak en dk seviyesine, yzde 4,61’e inmiken, Mart 2014’te bu orann yzde 12’ler seviyesine ktn aktararak, “Yine bu faiz meselesi 17 Aralk’tan nce 7,8’ler seviyesindeyken, bu byk bir baskyla 12’ler seviyesine karlmtr. Dolaysyla faizlerde de neredeyse 2-3 katna yaklaan ciddi bir ykseli oldu” yorumunda bulunmutu.
– EKONOM, 2016 YILINDA TEKNK RESESYONDAN SIYRILDI
Borsa stanbul’da BIST 100 endeksi, 15 Temmuz 2016 sonrasndaki ilk ilem gnnde yzde 7,08 ile tarihinin en sert dlerinden birini yaam ve d eilimi bir hafta boyunca devam etmiti.
Haftalk bazda yzde 13,4 deer kaybederek 70.426 puana kadar gerileyen BIST 100 endeksi, bata Sermaye Piyasas Kurulu (SPK) ve Borsa stanbul ile ekonomi ynetiminin proaktif admlar sayesinde sonraki haftalarda kayplarn hzlca telafi etmi ve ykselie gemiti.
Dviz kurlar ve tahvil faizleri ise darbe giriimi sonrasndaki hafta hzl ykselie gese de gerek Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankasnn (TCMB) nlemleri gerekse ekonomi ynetiminin piyasalar sakinletiren aklamalar, yatrmcya gven vererek Trk liras (TL) varlklarndan ka durdurmutu.
Trk ekonomisi, 2016’nn 3. eyreinde yzde 0,8 daralsa da 4. eyrekte tekrar byme baars gstermi ve teknik olarak resesyona girmeden darbe giriiminin negatif etkisinden syrlmt.
Hain darbe giriiminin ardndan 2016’nn ikinci yarsnda Borsa stanbul pay piyasalarna alm yapmaya yanamayan yabanc yatrmclarn, ekonomi ve para politikasnda salanan gvenle 2017’de gl bir ekilde hisse almna getii ve yl 1 milyar 781 milyon dolarlk net almla tamamladklar grld.
2016 ylnda FET’nn hain darbe giriimi sonras piyasalar bir anda artan risk algs sebebiyle zorlu bir dneme girdi. lkede yaanan olaanst durum sebebiyle artan riskler, ekonomik gstergeleri negatif ynde etkilemi, bunun ilk emareleri de dviz kuru zerinde grlmt.
14 Temmuz 2016’da gn 2,8778’den kapatan dolar/TL, 15 Temmuz’daki FET’nn hain darbe giriiminin basna yansmas sonucu yurt d piyasalarda sat arlkl bir seyir izleyerek yzde 5,1’lik artla 3,0250 seviyesine ykselmiti.
Araya giren hafta sonu sebebiyle uluslararas piyasalarn kapal olmas ve darbe giriiminin ksa srede bastrlmas, gstergelerin daha da ktlemesini engelleyen unsurlar olmutu.
Hain FET darbe giriiminin byk oranda bastrld pazartesi gn, BIST 100 endeksi, 15 Temmuz cuma gnk kapana gre gn yzde 7,08 dle 76.957,61 puandan gn tamamlamt. Haftann devamnda da d eilimini srdren endeks, haftay yzde 13,39’luk deer kaybyla kapatmt.
– “DARBE GRMNN FATURASI 400 MLYAR DOLARI ATI”
stanbul niversitesi retim yesi Prof. Dr. Sefer ener, AA muhabirine yapt aklamada, darbenin, lke ekonomisine dorudan maliyetinin yaklak 160 milyar dolar, dolayl maliyetinin ise ok daha fazla olduuna dikkati ekti.
Darbe giriiminin kii ba maliyetinin 2 bin dolar gemi olabileceini, lke ekonomisine dolayl maliyetinin ise toplamda 400 milyar dolar atn belirten ener, darbe giriimiyle birlikte kredi derecelendirme kurulularnn hzlca not indirimine gittiklerini ancak darbe sonras ekonomide yaanan hzl toparlanma sayesinde bu indirimlerin gerekli olmadn savundu.
ener, darbe giriimi sonras srete yaananlarla birlikte Trkiye’ye dorudan yabanc sermaye girilerinde gzle grlr bir yavalama yaandn ifade ederek, 2016’da 16 milyar dolar olan bu tutarn 2019’da 8,6 milyar dolara kadar gerilediine iaret etti.
Darbe giriimi nedeniyle dorudan yabanc sermaye girilerinin azalmasnn da etkisiyle kii bana den milli gelirde gerileme yaandn kaydeden ener, 2013’te 12 bin 582 dolara ulaan kii bana gelirin darbe giriimi ile birlikte 2020 ylna gelindiinde 8 bin 600 dolara kadar indiini ancak 2023 ylna gelindiinde 13 bin 243 dolar seviyesine tekrar ulalabildiini bildirdi.
Kmlatif olarak byme sreci gz nne alndnda geen yl yaklak olarak 19 bin 600 dolar amas hedeflenen kii bana gelirin, 13 bin dolar civarnda kaldn vurgulayan ener, “Darbe sreci, sadece kii bana gelir kayplar asndan 10 yllk bir zaman kaybna yol amtr.” dedi.
ener, 2015 ylnda 19,3 milyar dolar olan dorudan yabanc yatrmlarn darbe giriimi ile birlikte 2020’de 7,7 milyar dolar seviyesine kadar dtne iaret ederek, geen yl ancak 10,7 seviyelerine ulalabildiini syledi.
ener, “Darbe giriimi, Trkiye’nin yatrm ekme potansiyelini ve yatrm imajn ciddi anlamda zedelemitir.” ifadesini kulland.
Merkezi ynetim bte ann GSYH’ye orannn 2015 ylnda yzde 1 civarnda gerekletiini, 2020’de bu orann yzde 3,2 seviyesine ykseldiini dile getiren ener, FET darbe giriiminin lke ekonomisinde verimlilii drdn, maliyetleri artrdn belirtti.
Kredi derecelendirme kurulularnn not indirimlerine Trkiye’nin gri listeye alnmas da eklenince lkenin uluslararas dzeyde ekonomik imajnn zayfladn aktaran ener, darbe giriiminin kurumlar ve alanlar zerindeki dejenerasyon etkisi de dnldnde Trkiye’ye ekonomik maliyetinin ok daha yksek dzeyde olduunu syledi.