ABD’nin ilkesel, stratejik duruunu yeniden gzden geirmesinin zaman gelmitir. Gvenebilecei kadar gl bir srail sahada yok, bu kadar kiinin lmn seyredip demokrasi gndemini uluslararas topluma dayatamazsnz. Blgeyi ve halklar ikna etmek artk ABD iin daha zor. Bu zorluklar amak iin ABD’nin byk sloganlara deil gereki fikirlere ihtiyac var. Ama maalesef ABD eliti ve halk byk lde kutuplama, teknoloji baronlarnn r ac istekleri ve orta snf dertlerinden ban kaldrp dnyaya bakamyor
Prof. Dr. Nurin A. Gney/ Milli stihbarat Akademisi
ABD’de 5 Kasm’da yaplacak Bakanlk seimleri ncesinde ve Demokrat Partideki bakanlk aday konusundaki deiim sonras, imdi herkes Washington’un gvenlik ve d politika kodlarnn deiip deimeyecei zerine fikir beyan etmekte. zellikle, yeni Demokrat aday Kamala Harris’in Trump karsnda genelde Amerikan d politikas ama zelde de Ortadou ve Filistin-Israil meselesinde bir yenilik getirip getirmeyecei merak konusu. ABD’de Trump’n yeniden bakan seilmesi durumunda Amerikan d politikasnn yeniden ngrlemez izgisine geri dnmesi beklenirken Harris’in sylemlerine bakldnda da Biden’n zellikle Ortadou iin srdregeldii ngrlebilir politikasnn devam edecei kolaylkla iddia edilebilir.
Biden Ynetimi Gazze iin abalad m?
Biden Ynetimi, 7 Ekim sonrasnda bir yandan Israil’e muazzam bir askeri, diplomatik ve siyasi destek veriyor, dier yandan ise 5 Kasm seimi ncesinde Israil’in Gazze’deki katliamlar karsnda hem Amerikan kamuoyunu hem de uluslararas toplumu yattrmak iin Gazze’de siviller lmesin sylemleriyle bezenmi atekes nerilerini gndeme getirerek adeta bir yattrma politikas srdrmek istiyor. Bu amala, ksa bir sreliine de olsa Israil’e ynelik snrl askeri tehizatn tedarik edilmesini de askya almtr. En son, ABD’nin ortaya att Hamas-Israil arasnda atekesi salayacak kpr anlamas teklifi de aslnda Biden’n Israil’in gvenliini ncelemek taktii ile dorudan irtibatldr. Bu nedenle, sz konusu bu teklif Netanyahu tarafndan kabul grmken Hamas tarafndan reddedilmiti. zetlemek gerekirse Biden ynetimi srail’in gvenliini birinci sraya koymaya devam ediyor ama baz kozmetik manevralarla masay kuruyoruz, bir eyler iin abalyoruz imaj oluturmaya da alyor -ki bu abann iki byk nedeni var: 1)- Amerika’daki seim koullar ve 2)- uluslararas kamuoyunun Gazze tepkileri. Biden ynetimi bu iki unsuru gzeterek en azndan retorik olarak Filistin-Israil meselesinde iki devletli zm dile getirmek suretiyle diplomasi alannda nispi olarak bir denge tutturmaya alt. Biden’n bugne kadar takip ettii Gazze politikas, Demokrat Parti’nin ilerici olarak bilinen kesimleriyle, swing/salncak eyaletlerde yaayan birok Arap-Mslman Amerikaly olduka yabanclatrmtr. Kasm ayndaki seim sonular bakmndan kilit bir salncak eyalet olan Michigan bu yzden Demokratlar asndan artk sorunlu bir eyalet olarak alglanmakta. Szn z, Demokrat Parti adaylar asndan kozmetik abalar son derece nemli.
Haris kozmetik Gazze sempatisini devam ettirmek zorunda
Harris’in Gazze’de yaananlar hakknda yapt baz olumlu klar da bu kategoride deerlendirebiliriz. Ki aslnda Harris genelde mesele zerinde sessiz kalmay tercih ediyor. Bu durumun, Harris’in bakan aday olduktan sonra da ok deimedii grlmektedir. Demokratlarn bakan aday olabilecei sylendikten sonra, Kamala Haris Israil Babakan Netanyahu’nun ziyareti srasnda ABD kongresindeki konumasna katlmayarak Filistin-Israil meselesinde bir duru sergilemek aslnda istemi ve bu balamda Netanyahu hkmetine bir mesaj yollamak istemi grnyor. Ancak sonradan Netanyahu ile yapt grmede ABD’nin klasik izgisi dorultusunda Israil’in varlnn meruluu ve kendini savunma hakk konusunda bilindik grleri yineledi. Ksaca, Harris, Biden ynetiminin bir adm ileri iki adm geri tutumunu daha sessiz bir biimde ve arada ocuklar lmesin nidalar ile benimsemi grnyor. Nitekim, Harris-Netanyahu grmesinden sonra, Harris Israil Babakanna ABD meneili atekes plann nermekten ekinmemiti. Sz konusu bu plann ieriinin Gazellileri deil de daha ziyade Israil’i kayrd bilinmekte. Bu kimi zaman aka ve yksek sesle seslendirilen srail yanls tavr bizi artmamal. Zira Harris’in kendisinin srail’e gl destek verme konusunda uzun bir siyasi gemii var. Bu balamda, 2017’de ABD Senatosu’na girdikten sonra, ilk yurtd gezisini srail’e yapt ve orada Israil’in ABD’nin en sadk mttefiki olduu konusundaki klasik bilinen grlerini tekrar etti. Anlan tarihte gze batan en nemli ilk icraatlarndan birisi, Israil’i knayan bir Birlemi Milletler Gvenlik Konseyi kararna kar kmas idi. laveten, Harris Amerikan srail Halkla likiler Komitesi’nin (AIPAC) o ylki yllk toplantsnda yapt konumada, ABD ile srail arasndaki balarn “sarslmaz” olduunu bir kez daha yinelemi ve “kimsenin ABD-Israil arasna kama sokmasna msaade etmeyeceini” sylemiti. Buna ramen, Harris’in srail lobisini tam tatmin ettiini sylemek de mmkn deil. srail’in ABD bykelisi Michael Herzog, rnein, srail haber sitesi Ynet’e vermi olduu bir rportajda, Harris’in Israil ile ilgili genel sicilinin “olumlu” olduunu sylyor, ancak Gazze’deki sava hakknda “baz sorunlu aklamalar” yaptn da belirtmekten geri durmuyor.
Demokratlarn bir kesiminin Gazze’de yaananlar protesto ettii biliniyor. Gazze meselesi Demokrat partiyi siyaseten blen en nemli meselelerden biri oldu. Israil’in 7 Ekim sonrasnda gerekletirdii orantsz saldrlar sonucunda 40 bine yakn Gazzeli sivilin hayatn kaybetmesi kolay kabul edilebilir bir ey deil. Durum ABD’deki kimi STK’larn da harekete gemesine neden oldu. Nitekim 21 Austos tarihli New York Times gazetesinde yer alan haberde, Demokratlarn Ulusal Kongresi’nde yer alan- ve Gazze’de derhal atekes ile ABD’nin Israil’e silah ambargosu uygulamasn talep eden- Uncommitted temsilcilerinin Gazze’de rehin alnanlarn ve madur olanlar adna baz kiilerin Demokrat Parti Kongresinde sz almalarn talep ettii bilgisi yer alyordu. Bu grubun yapt aklamalara gre (ki kendileri Demokrat Parti semeni) Filistinlilerin sesinin de Kongre’de duyulmas son derece nemliydi. Ksaca, Demokrat Parti Kongresi ncesinde parti elitlerine ynelik “Gazze ile ilgili bir ey yaplmal” basksnn sadece Kongre binas nndeki protestodan ibaret olmad grlyor. Demokrat Parti semeninin bir ksm Trump kart sylemde birleirken Gazze konusunda Harris’ten daha net bir konuma bekliyordu en azndan.
Uncommited’dan eletiri
Ancak, Uncommitted grubuyla alan Middle East Institute for Understanding’ten Margeret DeReus’un gre bu yndeki beklentilerinin sonusuz kald kans hakim. Ona gre; Demokrat parti- ve dolaysyla onlarn aday Harris’in- sylemeden yapt ey Gazze meselesini halnn altna sprmekten baka bir ey deil. DeGeurus’un iddiasna gre, bahse konu Gazze olunca Demokratlar kendi tabanndan olduka kopuk. DeGeurus’a gre, Harris Gazze trajedisi hakknda baz aklamalar yaparak Biden’dan farkl olduunu gstermek istiyor ama Demokrat tabann bir kesiminin ondan beklentisi bunun tesine geilmesi, artk szler deil, somut ve farkl bir icraatn tam zaman. Yani slogan ‘a new way forward’ olan bir bakan adayndan yeni bir bak as beklemek de Partinin eletirel kanadnn hakkyd. ABD’nin salncak Michigan eyaletinde 390 bin Arap Amerikalnn yayor olmas ve bunlarn Biden hkmetinin Gazze politikasn eletirmekte olmas-zellikle ABD ynetimin Israil’e silah gndermesi bu kesimlerce Gazze’deki soykrm dorudan desteklemek olarak yorumland iin-doal olarak Demokrat Bakan aday Harris’in iini zorlamakta. Nitekim Biden ynetiminin Israil’e salam olduu bu silah tedarikinin dorudan Gazze’deki lmlerin ve ykmn sebebi olduu ynndeki inan Michigan’daki Demokrat semenin yzde 13’nn Uncommited Movement’a ynelmesine sebep oldu. Gazze sava konusunda Demokrat Parti politikalarndan duyduklar hayal krkl nedeniyle, baz Arap Amerikal semenlerin son zamanlarda, nc bir seenek olarak Yeil Parti aday Jill Stein’a konumalarnda atf yapmakta olduklar gzlenmekte. Ancak, Arap Amerikallar arasnda d politika sz konusu olduunda, Stein’a olan destein olduka zayf ve snrl sayda kald da bir gerek. Bu yzden Kasm ayndaki Bakanlk seiminde Mslman ve Arap semenlerin ounun tercihinin uncommitedlara oy vermek ile oy vermemek arasnda olaca sylenebilir. Yani baz Demokratlar sadece ilkesel sebeplerle deil, seimi etkileyebilecei iin de Harris’ten Gazze lehine bir alm bekliyor. Ancak Demokrat Parti Kongresi ve seim kampanyasnda grnyor ki Harris, orta snfn dertleriyle uramay Trumpizmle mcadelesinin bel kemii yapm durumda.
Arap ve Mslman Amerikallarn en byk endiesi, Harris’in bakan seildikten sonra da Biden’n Gazze politikalarna devam etme olasldr. Kanmzca, Hariss’in Bakan olmas halinde, Biden’n devam olarak baz retorik sylemleri dnda Biden doktrininin esaslarn da izleyecektir. ran ile Hamas karsnda Israil saldrganlna destein srdrlmesi politikasn devam ettirecei ak. Filistin-Israil meselesinde de Gazze’de atekes salansn-bu anlamda Biden’n atekes formln desteklemektedir-ve siviller lmesin, bu da ABD’nin ve Demokrat Partinin baars olarak sunulsun, ksaca Harris’in arzusu Biden’n bitiremedii ii, Gazze savan paketleme iini bitirmek.
Trump bildiiniz Trump
te yandan, Cumhuriyetilerin Bakan aday Trump’n d politika ynelimi uluslararas toplum tarafndan daha ziyade ngrlemez olarak anlmakta. Her ne kadar ngrlmezlik zerinden pazarlk ve caydrclk Trump’n adeti olsa da sz konusu Ortadou ve Israil olduunda Trump’n gemi dnem icraatlar bizleri bir ngrde bulunmaya itiyor. Trump zellikle 7 Ekim sonras yapm olduu konumalarnda, Biden ynetimini srail’i koruyamamakla sulam ve kendisinin ABD Bakan olmas halinde Hamas’n 7 Ekim gibi bir saldry balatamaya cesaret bile edemeyeceini savunmutu. Trump Kasm aynda yaplacak Bakanlk seiminde seilmesi halinde, srail’e koulsuz destek vereceini belirtmi ve ABD’nin ran’la olan ilikilerini de gzden geirerek srail’in gvenliini garanti edecek bir forml bulacan iddia etmiti. Bu balamda, Trump’un Biden ve onun devam olan Harris ynetiminin Israil-Filistin meselesinde en azndan sylem baznda destekledikleri iki devletli zmden olduka uzakta olduu ak ve nettir. Aslnda, bu durum bizler ve uluslararas toplum iin hi de artc bir durum deildir. Zira, hatrlanaca zere Trump kendi bakanl dneminde uluslararas tm tepkilere ramen Kuds’ srail’in bakenti olarak tek tarafl olarak tanm ve Golan tepelerinin de Israil’de kalmas ile birlikte brahim Anlamalarnn gereklemesinde nc ve destekleyici bir rol oynamt. Bu nedenlerle, Trump’n Kasm aynda yeniden seilmesi halinde, ABD’nin her zamankinden daha fazla srail yanls bir politika izleyecei rahatlkla iddia edilebilir. Cumhuriyeti Parti ierisinde Trump’n tam bir hakimiyeti var. Trumpizm, Partinin kurucu felsefesinin yeni bir biimi olmaktan partinin esas felsefesi olmaya doru evrildi. ABD’nin gsz ve d politikada baarsz olma algs bu erevede kyasya eletiriliyor. Yani Cumhuriyetiler ierisinde Gazze’de yaananlar konusunda bir gr ayrl yok. srail’in yeterince ABD tarafndan desteklenmedii iin (nk onlara gre Biden zayf, Demokrat Parti de bir sr sosyalist var, Harris’in de IQ’su dk) Gazze’de Hamas’n iini bitiremedi. Ksaca, Trump’n srail’e bak btn stratejik karsamalarn tesinde MAGA’nn (Amerika’y Yeniden Byk Yapalm) bir paras. Cumhuriyeti Parti semeni de MAGA etrafnda konsolide olmu gzkyor.
ABD’nin deimezleri
u anda, Kasm ay Bakanlk seimi sz konusu olduunda Trump’n Ortadou/Gazze meselesinde Israil yanls bir politika izleyecei rahatlkla ngrlebilmekte. Ancak Trump’a kyasla Harris’in ise Gazze nedeniyle salncak eyaletlerde biriken semen kitlesinin tepkisini yattrmak ve dolaysyla bu semen kitlesinin oyunu almak iin Filistinliler konusunda daha insancl bir sylem tutturmu olduu grlyor. Bu fark ok nemli bir fark deil. Sadece sylem fark olduu iin nemsemiyor deiliz, ABD gvenlik ve d politika temel nceliklerinin sz konusu Ortadou olduunda Israil’in gvenliinin korunmas ve petrol aknn kontrol edilmesi gibi baz konularda on yllardr deimez bir kalbn ierisinde. Bu yzden seim sonras, Harris ynetiminin srail’in gvenliine ramen Gazze konusunda bundan nceki Amerikan ynetimlerinin aksine bir tutum iinde olmas beklenmemekte. Dolaysyla, seim ncesi Harris’in dillendirdii Gazze konusundaki insancl retorik daha ok seim odakl olup en ok da Trump’dan oy alma amal, frsat bir sylemdir. Oysa ABD’nin ilkesel, stratejik duruunu yeniden gzden geirmesinin zaman gelmitir. Gvenebilecei kadar gl bir srail sahada yok, bu kadar kiinin lmn seyredip demokrasi gndemini uluslararas topluma dayatamazsnz, blgeyi ve halklar ikna etmek (kalplerini kazanmak deil ikna etmek, baaracana ikna etmek) artk ABD iin daha zor. Bu zorluklar amak iin ABD’nin byk sloganlara deil gereki fikirlere ihtiyac var. Ama maalesef ABD eliti ve halk byk lde kutuplama, teknoloji baronlarnn r ac istekleri ve orta snf dertlerinden ban kaldrp dnyaya bakamyor. Bu yzden kran krana geecek bir seimin arifesinde syleyelim, tarihin en skc ABD seimlerinden birisi bizi bekliyor.
[email protected]