Bugn mahud evreler Ak Parti zaman km bir sorun gibi takipilerine aktarsalar da 8 ubat 1999 gazetesine yansyan ifadesinde dnemin CHP Genel Bakan Deniz Baykal, Kadn sorununu zmeden Trkiye sorununu zmenin olana olmadn sylemitir. 2002 ncesi nem neriyat iyi incelenirse deil bir makale, belki bir kitaplk dolduracak kadar kadna iddet kayd ve yazlar bulunaca aikrdr.
mer Ekrem Keeci/ Yazar
Son dnemde gndemi igal eden mellim ve messif kadn cinayetleri zerine sadra ifa fikir imali yerine siyasi malzeme retmek gayretine yuvarlanan bir ksm evreler, kadna kar iddet meselesini Ak Parti dnemi uygulamalarnn bir neticesi olarak lanse etmek yolunu tuttular.
Maalesef tarihi alakadar eden mesele, iddia ve sylemler lkemizde sk sk tartma konusu olsalar da bunlarn dnem yaynlaryla ve mdellel bir ekilde tetkik ve tahlilinin yaplmas son derece yetersiz dzeydedir. Binaenaleyh gazete ve haber sitesi kelerinden televizyon ekranlarna kadar uzanan bu mahiyetteki anlatm ve tartmalar genellikle yanl savunan ilzam edici olmaktan uzak kalyor.
bu sebeple ve meseleye yaklam daha salkl ve nitelikli hale getirme kaygsyla Ak Parti ncesi dnemin iinden baz yaynlar paylama gerei duyuyoruz. Bu yaynlarn da umumiyetle bugn bizatihi taarruzda bulunan kimseler ve zihniyetlerinin temsilcileri tarafndan yaplm olmas onlar ok daha manidar klyor.
1990’lar: “Kadn insan olamad”
9 Mart 1995 tarihli Cumhuriyet’te Hikmet etinkaya unlar yazmtr: “lkemizde kadn bir ‘mal’ gibi satlr. Kadn, erkei tarafndan dvlr… Kadn bizim toplumumuzda horlanr… Kadn insan olamamann acsn tar…”
21 Ocak 1999’da Sabah’tan Ahmet Vardar, “Bu kadna bir tekme de biz mi vuralm?..” balkl bir yaz yaynlamtr. Yazda, bir sefer sahipsizlii ve cahilliinden geneleve dm kadnn, daha sonra kurtulmak iin hangi ie girmeye kalksa karsna ahlak polisinin filemesi ktn ve genelev hari hibir yerde alamadn anlatmaktadr. Sorunun fuhula mcadele tznden kaynaklandn belirten Vardar, bu sistem ve uygulamayla genelevden kurtulmak isteyen kadnlarn ansnn sfr olduunu belirtip vaziyeti dzeltecek alma yaplmasn istemitir.
“ldrdnz kadnsa hi mesele yok”
9 ubat 1999’da ayn gazetede Ruhat Mengi u enteresan cmleleri kullanyor: “Trkiye’de cinayetin cezas hemen hemen yok gibi. Mebbet hapse mahkm olsanz bile yolunu bulursanz birka ylda karsnz, hele de ldrdnz kii kadnsa hi mesele yok. Kedi ldrseniz ‘Hayvanlar Koruma Dernei’ karnza kar, kadnlarda onlarla ilgili dernekler bile uyuyor.”
14 Mart 2000’de Cumhuriyet, kadna iddet konulu dikkat ekici ifadeler bulunan bir haber yaynlyor. Burada stanbul Barosu Uygulama Merkezi’nce dzenlenen “Kadna Ynelik Cinsel iddet” konulu sempozyumdan bahsediliyor. Habere gre konumaclardan Avukat Ayegl Kaya, yllarca kolu, baca, kafas krlan kadnn ‘dt, arpt’ denilerek geitirildiini, olayn grmezden gelindiini, iddete maruz kalan kadnlarn polisi de savcy da yargc da ok zor ikna edebildiklerini vurgulamtr. Urfa Cumhuriyet Savcs mer Koaslan’sa, kentte her gn bir tre cinayeti ilendii ve ar cezadaki dosyalarn yzde 70’inin tre cinayeti olduunu belirtmitir. unu da ilave edelim ki sempozyumda ABD’li bir kadn hkim olan Bernice Donald da konumu ve lkesinde her 15 saniyede 1 kadnn dvldne dikkat ekmitir.
Konuyla alakal bir haber rnei de verilmeye yan. 8 Aralk 1998’de Sabah, “Adalet Frat’ta Bouldu” balyla numunelik bir haber yaynlamtr. Buna gre “beik kertmesi” denilerek aile zoruyla ve istemedii bir adamla evlendirilen 19 yandaki Gnl Aslan kocasndan kam. Aile de tre diyerek Gnl’ tlbentle boup ld zannederek Frat Nehri’ne atm. Bunu yapan kocas ve amcalar hakknda evvela 16 ile 24 yl aras hapis verilmi. Sonrasndaysa hkimler, “ar tahrik”, “iyi hal” ve “takdir hakk” diyerek hapis cezasn 2 il 4 yla kadar indirmi ve yattklar sreyi gz nnde bulundurarak hepsini salm. Haberde bu durum aynen yle yorumlanyor: “Hakimler de blgedeki ‘tre’yi gz nne alm ve btn kadnlara adeta ‘sevmeseniz de ailenizin gsterdii adamla evlenmeye mecbursunuz. Sizin sevme hakknz, seme hakknz yok’ demiti. Hatta, ‘itiraz ederseniz, aileniz sizi ldrmeye kalkmakta hakldr’ demiti.” Ksacas hukukun kadnn aleyhine, ldrmeye alanlarnsa lehine olduu grlmekte ve 28 ubat’n Sabah’ isyan etmektedir.
Kadnlarn yars dayak yiyor, 4’te 3′ mutsuz
2000 ylnda Taylor Nelson Sofres Piar adl bir aratrma grubuna “Trkiye Kadn Profili Aratrmas” yaptrlm ve Aralk aynda raporu yaynlamlardr. 5 Ocak 2001’de Sabah’taki kesinde Ruhat Mengi rapordaki bulgular kesine tamtr. Buna gre erkeklerin yzde 48’i kznca karsna vuruyor, kadnlarn yzde 90.9’unun ehliyeti ve arabas yok, yzde 1.7’si sinemaya gidiyor. Kadnlarn 4’te 3′ mutsuz. Mengi’nin kendi gzlemlerini de ilave ederek vard arpc sonusa u: “Onlarn siyasi yaamda yer almas ve gelimesi srekli engelleniyor. Trk kadn bundan 70 yl nceki yerinde duruyor.”
Yine Sabah’ta, 27 Aralk 2001’de Zlf Livaneli, lkemizde “12 milyon kadnn dayak yediini” ifade ediyor.
2 Ocak 2002’de Tuncay zkan ise Milliyet’teki kesinde, “Trkiye’de aratrmalar, kadnlarn yzde 40’nn, erkeklerin yzde 33’nn hayatlarnn bir dneminde cinsel istismara uradn gsteriyor” yazmtr.
Grld zere Ak Parti ncesindeki fakat yine Kemalist kanunlar ve eitim sisteminin tasallutundaki Trkiye’de hem de bizzat Kemalistler kadna iddet konusunda feryat figan vaziyetin berbatlndan bahsetmilerdir. Direkt onlarn sylemiyle zetlersek; kadn dvlm, insan yerine konmam, cinsel iddete uram, katledilmitir. Kadnn ldrlmesi hi mesele bile olmam hatta hukuk da kadn yerine saldrganlar lehine hkmetmitir. Kadnlarn tamamna yakn mutsuz yaamtr. yle ki, Mengi’nin hassaten vurgulanas itirafyla, kadn 70 yl nceki yerinde saymtr. Dnem kafasyla ve bu kadar uzun zamanda hi dzgn bir hale yaklatrlamam, strab dindirilememi, dehet bir baarszlk ve aldanmlkla ok byk zaman harcanmtr. 2002 ncesi Trkiye’de kadnn da lkenin de vaziyeti sefildir, fecidir, korkuntur.
Bugnn sorunu deil
Bugn mahud evreler Ak Parti zaman km bir sorun gibi takipilerine aktarsalar da 8 ubat 1999 gazetesine yansyan ifadesinde dnemin CHP Genel Bakan Deniz Baykal, “Kadn sorununu zmeden Trkiye sorununu zmenin olana olmadn” sylemitir.
Tm bu naklettiklerimiz de ancak ummandan birka katre nevindendir. Yoksa dnem neriyat iyi incelenirse deil bir makale, belki bir kitaplk dolduracak kadar kadna iddet kayd ve yazlar bulunaca aikrdr.
Dzen kendisine aitken hl sorunu sadece karsndakilerde grmeye almakla sorun zlemeyecei izahtan varestedir. Meselenin btn boyutu cezalandrmadan ibaret deilse de nemli bir paras da tecziyedir ve artk toplum vicdannn talep ettii cezayla ilgili almalarn behemehl balatlmas icap etmektedir.