Cuma günü Pasifik adası ülkesi Samoa’da başlayacak olan İngiliz Milletler Topluluğu Zirvesi’nde, üye 56 ülke geçmişte yaşanan köle ticaretinin ve bugün adaletin yerini bulması için ödenecek tazminatlarla ilgili bir bildiri yayınlamaya hazırlanıyor. Zirve’de taslak bildirinin kabul edilmesi durumunda İngiltere ülkelerden özür dilemekle kalmayacak milyarlarca sterlin tazminat ödemek zorunda kalacak.
Bu yılki zirve öncesinde, İngiliz Milletler Topluluğu liderleri, İngiltere’nin köle ticaretindeki tarihi rolü nedeniyle özür dilemesi ve trilyonlarca sterlin değerinde tazminat ödemesi yönündeki çağrılarda artışa geçti.
Ancak diplomatik kaynakların BBC’ye verdiği bilgiye göre, İngiliz yetkililer daha fazla araştırma yapmak ve İngiltere’nin milyarlarca sterlin tazminat ödemesine yol açabilecek bir konu hakkında “anlamlı bir görüşme” başlatabilmek için bir ‘anlaşma’ üzerinde çalışıyor.
“PASİFİK’İ KAPSAYACAK ŞEKİLDE GENİŞLETİLMELİ”
Karayip ülkelerini temsil eden kuruluş olan Caricom yetkilileri, konunun sadece Atlantik ötesindeki köle ticaretini değil, aynı zamanda Pasifik’i de kapsayacak şekilde genişletilmesini istiyor.
Taslak bildiride, üye devletlerin çoğunluğunun “bu iğrenç ticaret, köleleştirme, yerli halkın zayıflatılması ve mülksüzleştirilmesi konusunda ortak tarihi deneyimlere sahip olduğu” belirtiliyor.
İngiliz Milletler Topluluğu’na göre köleliğe yönelik telafi edici adalet, mali tazminat, borç affı, resmi özür, eğitim programları, müze inşa etme, ekonomik destek ve kamu sağlığı yardımı gibi birçok biçimde olabilir.
Diplomatlar, iki yıl sonra Karayipler’de, muhtemelen Antigua ve Barbuda’da yapılacak olan Commonwealth zirvesinin gündeminin merkezinde de tazminat adaletinin yer alması beklentisinin olduğunu söyledi.
“BU BİR SAYGI MESELESİ”
Bahamalar Dışişleri Bakanı Frederick Mitchell, BBC Radio 4’ün Today programına yaptığı açıklamada, “Adalet özür dilemektir, doğru kelime budur.” dedi. Mitchell, Coomonwealth toplantısında “Bunun basit bir mesele olduğunu, tek bir cümleyle, tek bir satırla yapılabileceğini” söyledi.
Tazminatın ne kadar olması gerektiği sorulduğunda Mitchell, bunun sadece para meselesi olmadığını, aynı zamanda “saygı meselesi olduğunu, geçmişin düzeltilmesi gereken bir yanlış olduğunu kabul etmenin” önemli olduğunu söyledi.
Üye ülkelerin “görüşmeye başlamasını istediklerini” ancak “konuyu görüşme konusunda bir isteksizlik bile var gibi göründüğünü” söyledi.
18 TRİLYON STERLİN TAZMİNAT BORCU VAR
Batı Hint Adaları Üniversitesi tarafından geçen yıl yayınlanan ve Uluslararası Adalet Divanı yargıçlarından Patrick Robinson’ın da desteklediği bir raporda, İngiltere’nin 14 Karayip ülkesinde kölelikteki rolü nedeniyle 18 trilyon sterlinden fazla tazminat borcu olduğu sonucuna varılmıştı.
BBC siyaset editörü Chris Mason, İngiltere hükümetinin kullandığı dilin, İngiltere’nin görüşünü değiştirmesini ve “birdenbire çok fazla para harcamaya başlamasını” beklemeyen bazı üyeleri “daha da sinirlendirdiğini” söyledi.
İNGİLİZ BAŞBAKAN GÖRMEZDEN GELDİ
Başbakan Keir Starmer, Çarşamba günü geç saatlerde Samoa’ya indi ve Pasifik ada ülkesini ziyaret eden ilk başbakan oldu.
Starmer konuya ilişkin “Elbette kölelik herkes için iğrençtir; ticaret ve uygulama, buna şüphe yok. Ama bence benim bakış açıma göre… Geçmişe çok zaman harcamaktansa kolları sıvayıp onlarla birlikte şu anki geleceğe dönük zorluklar üzerinde çalışmayı tercih ederim.” dedi.
Kral, geçen yıl Kenya’ya yaptığı ziyarette, sömürge dönemindeki ‘yanlışlar’ nedeniyle ‘en büyük üzüntü ve pişmanlığı’ dile getirmiş, ancak bakanların onayını gerektiren bir özür dilemekten kaçınmıştı.
İNGİLİZ MİLLETLER TOPLULUĞU NEDİR?
İngiliz Milletler Topluluğu veya resmî adıyla Milletler Topluluğu (Commonwealth of Nations), geçmişte Britanya İmparatorluğu’nun (37 ülke), günümüzde de Birleşik Krallık’ın parçası olan (16 ülke) devletlerin oluşturduğu uluslararası bir koalisyon olarak biliniyor.
ÜYELERİ KİMLER?
Birleşik Krallık (1931), Kanada (1931), Avustralya (1931), Yeni Zelanda (1931), Güney Afrika (1931’de girdi, 1961’de ayrıldı; 1994’te tekrar katıldı), Hindistan (1947), Pakistan (1947’de girdi, 1972’de ayrıldı; 1989’da tekrar katıldı), Sri Lanka (1948), Gana (1957), Malezya (1957), Nijerya (1960), Kıbrıs (1961),
Sierra Leone (1961), Tanzanya (1961), Jamaika (1962), Trinidad ve Tobago (1962), Uganda (1962),
Kenya (1963), Malawi (1964), Malta (1964), Zambiya (1964), Gambiya (1965’te girdi, 2013’te ayrıldı; 2018’de tekrar katıldı), Singapur (1965), Guyana(1966), Botsvana (1966), Lesoto (1966), Barbados (1966), Mauritius (1968), Nauru (1968’te özel üye olarak katıldı; 1999’dan beri tam üye), Swaziland (1968), Tonga (1970), Samoa (1970), Fiji (1970’de girdi, 1987’de ayrıldı; 1997’de tekrar katıldı),
Bangladeş (1972), Bahamalar (1973), Grenada (1974), Papua Yeni Gine (1975), Seyşeller (1976),
Solomon Adaları (1978), Tuvalu (1978 özel üye olarak katıldı; 2000’den beri tam üye), Dominika (1978),
Kiribati (1979), Saint Lucia (1979), Saint Vincent ve Grenadinler (1979’de özel üye olarak katıldı; 1985’ten beri tam üye), Vanuatu (1980), Belize (1981), Antigua ve Barbuda (1981), Maldivler (1982’de özel üye olarak katıldı; 1985’te tam üye oldu; 2016’da ayrıldı; 2020’de tekrar katıldı), Saint Kitts ve Nevis (1983), Brunei (1984), Namibya (1990), Kamerun (1995), Mozambik (1995), Ruanda (2009), Gabon (2022), Togo (2022)