2024’n sonunda enflasyon, cari ak ve d ticaret a derken kii ba gelir, bireysel refah dzeyi ve istihdam art gsterecektir. FED ve Avrupa Merkez Bankalarn takip eden TCMB de yaanlacak iyilemelere faiz indirim sreciyle katk sunacak ve enflasyon rakamlarn yzde 10’lar dzeyine ekecektir. Fiyat istikrarnn salanmasnn ardndan alt ve orta gelir gruplarnn hayat standartlar iyileme gsterecektir.
Deniz stikbal/ SETA, Aratrmac
Hazine ve Maliye Bakan Mehmet imek iktisadi yapsal reformlara, rasyonel ekonomi politikalarna ve mali disipline nem veren bir perspektife sahip. Uzun yllara dayanan brokratik tecrbesiyle Sayn Mehmet imek Haziran 2023’ten itibaren rasyonel ekonomi politikalarna dn srecini ynetiyor. Gemi dnemlere kyasla yeni dnm stratejisi drdnc sanayi devrimi olarak isimlendirilen srele birlikte yrtlyor. Gney Kore, ABD, Almanya ve Japonya gibi lkelerin ban ektikleri drdnc sanayi devrimi Trkiye’nin de iktisadi reform gndeminde bulunuyor. Haziran 2023-Haziran 2024 dnemi bu adan dier yllara kyasla gei dnemi olarak farkllayor. Bu nedenle srecin daha iyi bir ekilde deerlendirilmesi byk nem tayor. Son bir ylda d ticaret a 40 milyar dolara yakn iyileme gsterirken cari ak 30 milyar dolar civarna geriledi. Yurtdndan Trkiye’ye gelen yabanc yatrm miktar artarken TL’de istikrar saland ve enflasyonla mcadele iin birok adm atld. Tasarruf paketi devreye alnrken Temmuz ayndan itibaren tersine enflasyon srecine doru gidilmesi bekleniyor. Ayrca Trkiye, FATF’n gri listesinden karak yabanc yatrmclarn daha rahat ekilde yatrm yapabilecei bir destinasyon haline geldi. Hazine ve Maliye Bakan Mehmet imek’in nclnde gerekletirilen rasyonel ekonomi politikalarna dn bir yl ierisinde Trkiye ekonomisine pozitif bir ivme kazandrd. Bu pozitif ivme dviz mevduatlarnda 30 milyar dolarlk TL’ye dn salad. Ayrca TCMB rezervleri tarihteki en yksek seviye olan 147 milyar dolar snrn at. Merkez bankas rezervlerinde hedefin 200 milyar dolar olduu gz nne alndnda TL’nin gelecekte istikrarna devam edecei sylenebilir.
Kredi notu ykseliyor
Haziran 2023’de lkelerin risk primlerini lmek iin kullanlan CDS terimi Trkiye iin 700 baz puanlar seviyesindeydi. CDS’in yksek olmas yurtdndan alnacak kredilerde maliyetleri yukarya tayan ve yabanc yatrmc ilgisini negatif etkileyen bir olguydu. Rasyonel ekonomi politikalarna dnle birlikte risk primi 250 baz puan seviyelerinin altna geriledi ve Trkiye son bir ylda 10 milyar dolara yakn dorudan yabanc yatrmc ekmeyi baard. Bu srete uluslararas kredi derecelendirme kurulular Trkiye’nin kredi notunu iyiletirme admlar att. Kredi notu fiyat istikrar, enflasyonla mcadele, cari ak, istihdam ve dier alanlar etkileyen kritik bir etmendi. Trkiye’nin kredi notu ykseldike yabanc yatrmclar lkeye daha fazla yatrm yapma eilimi gsterirken, Dnya Bankas ve Asya Altyap Yatrm ve Kalknma Bankas Trkiye’ye yeni kredi paketleri aklad. Yabanc yatrmclar lkeye getirdikleri finansla fiyat istikrarna ciddi oranda katk sundular. Bylelikle vergi gelirlerinin artna kadar yansyan pozitif bir eilim silsilesi meydana geldi. Yeni dnem ekonomi politikalar da mevcut eilimi glendirmek iin ileme alnyor. Rasyonel ekonomi politikalar iktisadi reformlar gndeme alrken Orta Vadeli Program (2024-2026) ve 12. Kalknma Plan (2024-2028) orta ve uzun vadeli hedefleri vurguluyor. Brokratik sreleri elimine eden ve Trkiye’deki yatrmc ortamn iyiletirmek iin adm atan Mehmet imek ve ekibi Cumhurbakan Yardmcs Cevdet Ylmaz’n koordinasyonunda politikalar devreye alyor.
Global enflasyon
2020-2023 dnemi salgn, kur ataklar, ykselen enflasyon ve d oklar gibi birok olaya sahne oldu. Kresel ekonomik krize elik eden blgesel savalar ise dnya genelinde fiyat istikrarna olumsuz yansd. 1970’lerdeki petrol krizleri sonras ortaya kan pek ok olgu yeniden dnya gndeminde yerini ald. Alt ve orta gelir gruplar kresel dzeyde alm glerinde erimeyi hissederken 2008 Finansal Krizinden daha ar iktisadi artlar ortaya kt. Kresel borluluk dzeyi 200 trilyon dolardan 310 trilyon dolara ykseldi. Ayrca salgn dneminde piyasaya merkez bankalar tarafndan 20 trilyon dolarlk para enjekte edildi. FED ve Avrupa Merkez Bankas mevcut nlemlerin enflasyon yaratmayacan vurgularken Ukrayna Sava ve Rusya ambargolar sreci kaotik bir iktisadi krize evirdi. Gda ve enerji fiyatlar son yarm yzyln en yksek rakamlarna ulat ve enflasyon global dzeyde rekor krd. Mevcut fiyat basksyla mcadele iin faizleri yukarya eken merkez bankalar ekonomik byme ve istihdam geri plana ektiler. Artan faizler 310 trilyon dolar aan borluluk dzeyi nedeniyle devletleri zorlamaya balad. rnein ABD’de toplam borlar 32 trilyon dolar dzeyine karken kamu tarafndan denen faiz miktar yllk 1 trilyon dolar at. Japonya, Fransa ve ngiltere gibi lkelerde de benzer bir durum meydana geldi. Savalarn devam etmesi ve blgesel atmalarn artarak srmesi iktisadi sreci daha zarar verici hale getirdi. Trkiye’nin geirmi olduu enflasyonist bask da mevcut yaanlan global artlarn ve i oklarn bir yansmasyd.
Haziran 2023’de bakanlk grevine gelen Sayn Mehmet imek yaanlan kresel iktisadi krize zm iin nlemleri pei sra almaya balad. Merkez Bankasnda yaanlan deiim bu srecin nemli bir yansmasyd. Faizlerin kademeli olarak artrlmas istihdam ve ekonomik bymede tahribat yaratmad. thalattaki kstlamalar artrlrken uluslararas yatrmclarla iletiim kanallar kuvvetlendirildi. Ek olarak deprem blgesinin yeniden ina srecinden taviz verilmedi ve ykmdan etkilenen ehirlerin altyapsna odaklanld. 120 milyar dolarlk bir maliyetin olduu gz nne alndnda yeniden ina faaliyetlerinin biraz zaman almas fakat ivedilikle tamamlanmas beklenebilir. Kresel oklarn ve depremin ykc etkileri ele alnmadan Trkiye’deki enflasyonist srecin deerlendirilmesi eksik kalabilir. Ayrca TL’de yaanan deer kayb fiyat istikrarna ykc etki yaratmtr. Gnmzde sk para ve maliye politikasnn etkisiyle normalleen TL ilerleyen dnemde lkeye giren yabanc yatrm miktarnn da katksyla glenebilir. JP Morgan, Bank of America ve IMF gibi uluslararas kurulularda benzer bir ivmeye dikkat ekiyorlar ve Sayn Mehmet imek’in att admlarn doruluunu vurguluyorlar.
Yl sonunu bekleyin
Bir senelik srecin ktlar arasnda yer alan makro grnmdeki iyilemeye nmzdeki yl mikro dzelmeler izleyecektir. 2024’n sonunda enflasyon, cari ak ve d ticaret a derken kii ba gelir, bireysel refah dzeyi ve istihdam art gsterecektir. FED ve Avrupa Merkez Bankalarn takip eden TCMB de yaanlacak iyilemelere faiz indirim sreciyle katk sunacak ve enflasyon rakamlarn yzde 10’lar dzeyine ekecektir. Fiyat istikrarnn salanmasnn ardndan alt ve orta gelir gruplarnn hayat standartlar iyileme gsterecektir. Kamuda yaplan tasarruflar da ilerleyen dnemde emekli ve sosyal yardma ihtiya duyan kesimlere doru aktarlabilir. Sonu olarak Haziran 2023’de balayan rasyonel ekonomi politikalarna geri dn Cumhurbakan Yardmcs Cevdet Ylmaz ve Hazine Bakan Mehmet imek nclnde reform gndemiyle devam ediyor. Srecin enflasyonda tek hanenin grlmesiyle sonlanmas ise beklenmemeli aksine yksek gelirli lke statsn kazanmak iin iktisadi yapsal reformlarn etkilerinin tam anlamyla ilevsellik kazanmas beklenmeli.
[email protected]